Pangajaran Biantara

BIANTARA=PIDATO
Biantara nya éta nyarita hareupeun jalma loba pikeun maksud jeung tujuan nu tangtu. Nyarita dina biantara henteu bisa sagawayah,tapi kudu bisa nepi kana tujuan éta biantara. Pikeun nepi kana tujuan,diperlukeun cara-cara atawa-teknik nyarita nu hadé ka balaréa. Dian ieu hal urang wanoh ka nu disebut rétorika. Rétorika nya éta seni ngolah caritaan sangkan batur kataji atawa kapangaruhan ku caritaan urang.


TUJUAN BIANTARA RUPA-RUPA DIANTARANA:
1.      Mangaruhan batur sangkan nurut kana kahayang nu pidato
2.      Méré informasi atawa warta
3.      Ngahibur

RUPA-RUPA BIANTARA DUMASAR KANA SIPATNA:
-          Pidato pembukaan,(Bubuka) sipatna muka hiji acara ku panata acara (MC)
-          Pidato pengarahan, (Pituduh hiji hal/kagiatan)sipatna ngarahkeun atawa méré pituduh pikeun lumangsungna hiji acara
-          Pidato sambutan, (Pangbagéa) sipatna ringkes pikeun nyambut biasana ku panata calagara,pamingpin, gegedén, inohong
-          Pidato peresmian, (ngaresmikeun) sipatna ngaresmikeun hiji acara ku jalma nu boga pangaruh atawa pamingpin, gegedén, inohong
-          Pidato pengtanggungjawaban, sipatna laporan kana hiji pancén/tugas


JENIS PIDATO DUMASAR KANA TATAHAR (PERSIAPAN) NU DILAKUKEUN SAMÉMÉHNA/METODE PIDATO:
1.      Improptu: dilakukeun ngadadak, tampa tatahar/persiapan
2.      Manuskrip: ngagunakeun naskah
3.      Memoriter: ngagunakeun naskah terus diapalkeun tug nepi ka katalar.
4.      Ekstemporan: ngagunakeun poko-poko bahasan (garis besar) eusi pidato

Dina biantara saméméhna tangtu kudu aya tatahar heula.Tatahar/persiapan biantara nya éta:
1.      Mikanyaho tingkat pangaweruh nu ngaregepkeun, sangkan kaharti tur diperhatikeun ku nu ngaregepkeun
2.      Mikanyaho waktu nu disadiakeun, sangkan bisa ngagunakeun waktu anu sacukupna ‘éféktif’
3.      Nyiapkeun kekecapan nu bisa kaharti jeung mincut/mikat, bisa ngagunakeun mamanis basa(babasan paribasa, sisindiran, purwakanti(persamaan bunyi), kalimah-kalimah Al-qur’an, hadis jsb,.)
4.      Mikanyaho téma acara jeung jenis pidato, eusi pidato nu ditepikeun kudu nyambung jeung téma acarana, jeung téhnik nu dipakéna sabisa-bisa sakumaha nu dipiharep ku panitia, pangajén, pamiarsa (teu ngérakeun)

RANGKAY/SKÉMA PIDATO:
-          Bubuka: salam pembuka, muji syukur, ngagero (menyapa) nu nongton
“Assalamu’alaikum wr, wb. “
“Sampurasun, wilujeng....” (enjing, siang, sonten, wengi)
“Puji sukur hayu urang sanggakeun ka Gusti Nu Maha Suci”
“Puja minangka bubuka carita hayu urang sanggakeun ka Allo Nu Maha Kawasa”
“Sukur kapihatur ka Alloh Nu Maha Gopur,” jsb.
“Anu dipihormat pangersa bapa.../Ibu... kalih réngréngan”
“Kersana Bapa...Ibu...hormateun simkuring”
“Teu hilap kanggo réréncang, adi/lanceuk, tamu uleman,” jsb.
-          Eusi; medar jeung mekarkeun permasalahan atawa téma
-          Panutup: kacindekan,harepan, amanat, salam penutup.
“sakitu anu kapihatur, bilih aya basa anu kirang merenah, pondok nyogok panjang nyugak, langkung saur bahé carék, bobo sapanon carang sapakan, tutus langkung képang halang, kirang dingding kelir, mugia ageung cukup lumur, jembar hampura nu diteda, saninten buah saninten.....jsb.”

NGOMÉNTARAN NU BIANTARA
Biantara nu dianggap hadé téh diantarana, sorana kudu kadéngé ku anu ngaregepkeun. Hartina kudu bedas, jeung nuyun/ngagiring daék ngaregepkeun. Lentong (luhur handap-panjang pendékna sora) kudu merenah/pas, Sikep awak nandakeun sopan jeung luwes(lentur teu kaku), Pasemon/mimik éksprési beungeut anu némbongkeun kadariaan/serius hayang nepikeun maksud, Dangdanan papakéan anu digunakeun kudu sopan malah bisa némbongkeun téma biantara/acara

HAL NU DIPERHATIKEUN, DIAJEN/DITILEY DINA BIANTARA:
Basa (tatakrama basa, basa ilmiah),
Lentong(wirahma nyarita, struktur kalimah(tata kalimah, rasional, ngaguluyur/tersusun),
Kamampuh Ngawasa Eusi (wawasan ngeunaan materi/téma, tutas/tuntas, lengkep, kaharti, gembleng/lengkap, jsb),
sikep awak jeung réngkak/getur (luwes teu kaku, teu kaleuleuwihi)
dangdanan(rapih, sopan, luyu jeung téma)



Sasaran
Aspék

Kritéria
Basa
a. Lapal
Écés
b. Intonasi (lentong)
   (tekenan, jéda, wirahma)
Ngoncrang
c. Adegan basa
Baku
d. Pilihan kecap
Keuna
Eusi
a. Patalina eusi jeung jejer/judul/téma
Luyu
b. Ngamekarkeun eusi
Lengkap
c. Pamahaman kana eusi
Paham
Tékhik/gaya
a. Cara nyarita
Hadé
b. Pepeta
Merenah
c. Tangtungan
Sopan


Pancén = dangukeun hiji biantara(khutbah, ceramah, atawa pidato resmi acara) nu maké basa Sunda (ditulis)

 Ngawanohkeun Diri

Biantara

Bapa/Ibu Guru basa Sunda hormateun sim kuring

Sobat-sobat kelas X, nu satujuan dina ngemumulé budaya Sunda

Assalamu’alaikum Wr. Wb.

Dina dinten munggaran nampi pangajaran basa Sunda, sim kuring minangka pupuhu kelas XA badé ngawanohkeun ka réréncangan sadaya. Wasta mah pun Gumiwang Raspati, boh pun biang boh pun bapa, kitu deui lanceuk-lanceuk jeung dulur sim kuring maparinan pangnénéh ka sim kuring téh Awang.

Atuh ka sobat-sobat mun badé nyalukan sim kuring nya cekap nyebat Awang baé. Sim kuring téh anak bungsu tina tilu sadulur. Pun lanceuk duanana istri. Nu cikal jenenganana téh Mayang Sétrawulan, ayeuna téh nuju tolab di Amerika dina raraga ngaréngsékeun Master Linguistik-na. atuh nu pangais bungsu jenenganana téh Mantik Sekartanjung, ayeuna nuju kuliah di Fakultas Kedokteran UNPAD. Kawit sakola sim kuring di SMP Sunda Jaya. Pangaresep sim kuring mah kana olahraga sareng maca.

Ku émutan cekap sakitu baé heula minangka wawanohan ti sim kuring mah. Salajengna, hususna ka sobat-sobat, ngahaturkeun nuhun anu parantos mercanten ka sim kuring janten pupuhu ieu kelas. Insya Allah sareng dungakeun sim kuring tiasa ngalaksanakeun éta amanat luyu sareng cita-cita urang sadayana. Sawangsulna ka sobat-sobat ulah asa-asa ngagetrik atawa ‘noél’ saupama sim kuring salah tincak. Mungguhing sipat jalma teu aya nu sampurna sok aya baé kasalahan. Kitu manawi nu jadi cita-cita sim kuring malahmandar sagala rupi program téh kénging pangrojong anu saé ti sadayana, amin.

Sobat-sobat, sim kuring umajak ka sadayana, hayu ti wangkid ayeuna urang sasarengan nawaétuan sarta singkil miara basa sareng budaya Sunda. Sobat-sobat nu sakolana di SMP nu aya di sabudeureun Jawa Barat mah tangtos kantos diajar basa Sunda. Tah, ayeuna mah urang ulah lingsem upami nyarios ku Basa Sunda, bari ulah lali kana tatakramana deuih. Ka réréncangan nu kawitna ti luareun Sunda, anu tangtos teu ngartos kana basa sareng budaya Sunda, wayahna baé ulah asa-asa naroskeun ka Ibu atanapi Bapa guru, malih upami isin mah tiasa naros ka sobat-sobat. Leuh, kacipta reueusna meureun sepuh-sepuh urang ningali para rumaja mahér ngagunakeun basa Sunda.

Salajengna, dina ieu kasempetan sim kuring baris ngawanohkeun dua urang staf. Nu munggaran sekertaris kelas, wasta…… anjeuna téh kawit ti SMP ……... nu salajengna bendahara kelas, wasta …….. mirip sareng pamaén Persib. Anjeuna kawit ti SMP………

Salajengna……….




Kandaga Kecap

Bungsu : Anak nu paling ngora (pangpandeurina)

Cikal : Anak nu pangheulana lahir

Tolab (Bs. Arab) : Diajar atawa néangan/nyuprih élmu (pangarti)

Lingsem : éra, isin.

Malahmandar : Susuganan, sugan baé

Munggaran : Nu pangheulana, mimiti

Pancakaki : Sarsilah

Pangnénéh : Nénéhna, ngaran kaasih, sesebutan kedeudeuh

Wangkid : Mimiti

Wasta : Ngaran, jenengan, asma

Pupuhu : Pamingpin, lulugu, kokolot.





2. Latihan

Maham Eusi Bacaan

  1. Soal

  1. Saha ngaran nu biantara téh? Anak ka sabaraha?
  2. Naon sababna lanceukna bet aya di Amerika?
  3. Harepan naon anu ditepikeun salaku KM ka sobat-sobatna téh?
  4. Kudu kumaha alusna keur para siswa nu ti luareun Sunda sangkan bisa basa Sunda?
  5. Lian ti KM, staf pangurus kelas téh di antarana aya naon baé?

Mikawanoh Undak-Usuk Basa
Undak-usuk basa nya éta panta-panta (tahap-tahap) atawa tingkatan basa. Undak-usuk basa dina enas-enasna mangrupa gambaran tina tatakrama jeung kasopanan. Numutkeun katerangan para ahli basa, baheula-baheula mah di urang euweuh nu disebut undak-usuk basa. Ngan dina abad ka 17 sabada aya pangaruh ti Mataram, undak-usuk basa téh kacida digegedékeunana, utamana ku para ménak.
Kaayeunakeun, undak-usuk basa dipaké pungsi pikeun silih ajénan.

Papasingan Undak-Usuk Basa
            Numutkeun katerangan para ahli basa, undak-usuk téh dibagi jadi sababaraha tingkatan atawa tahapan.

  1. Soeria Di Raja (1929) ngabagi jadi lima tahap:
-                      Basa Lemes Pisan
-                      Basa Lemes
-                      Basa Sedeng
-                      Basa Kasar
-                      Basa Kasar Pisan




  1. RI. Adiwidjaja (1951) ngabagi jadi genep tahap:
-                      Basa Luhur
-                      Basa Lemes
-                      Basa Sedeng
-                      Basa Panengah
-                      Basa Kasar
-                      Basa Kasar Pisan
  1. I. Buldan Djajawiguna (1978) ngabagi jadi lima tahap:
-                      Basa Lemes
-                      Basa Sedeng
-                      Basa Panengah
-                      Basa Loma (wajar)
-                      Basa Cohag (kasar)

  1. Drs. Taufik Faturohman (1982) ngabagi jadi tilu tahap:
-                      Basa Lemes (lemes pisan jeung lemes biasa)
-                      Basa Sedeng (keur sorangan jeung panengah)
-                      Basa Kasar (keur sahandapeun jeung kasar pisan)
  1. Drs. Budi Rahayu T. (1988) ngabagi jadi genep tahap:
-                      Basa Kasar
-                      Basa Sedeng
-                      Basa Lemes
-                      Basa Lemes Pisan
-                      Basa Panengah
-                      Basa Kasar Pisan

Ku nengetan basa nu dipaké kiwari, undak-usuk basa bisa digolongkeun jadi tilu tahap:
  1. Basa Kasar (biasana pikeun ka sato, keur nyarékan, ambek). Contona:
Mantog ka ditu, ka gogobrog sia! Aing sanggeuk neuleu bebengok sia….
Cokor jeblog ogé........
Babatok aing.......
  1. Basa Loma (pikeun nyarita jeung sasama nu geus loma atawa dalit). Contona:
Yu ah indit! Manéh rék balik moal?
  1. Basa Lemes (basa hormat)
    1. Pikeun nu ngahormat. Contona: Neda, wangsul, mios, dongkap, mondok.
    2. Pikeun nu dihormat. Contona: Tuang, sumping, ningali, kulem.

    Latihan
            Lengkepan ragam basa di handap!
            Kasar                                      Loma                                      Lemes
            Ajang, keur                             ……..                                      haturan
            ……                                        pun aki                                                tuang éyang
            Alo                                          ………                                    kapiputra
            Anggel                                                ……...                                     kajang mastaka
            ……...                                     raksukan                                  kaway
            Balik                                        wangsul                                   ……….
            Bapa                                        pun bapa                                  ……….
            Baraya                                     ……...                                     réréhan
            Bawa                                       ……...                                     candak
            ……...                                     popoyan                                  wawartos
            ………                                    padaharan                                patuangan
            Beuli                                        pésér                                        ………..

            Kunci Jawaban
- kanggo/e                   - wargi
- aki                             - bantun
- pun alo                      - bébéja
- bantal                        - beuteung
- baju                           - galeuh
- tuang rama                - mulih

  1. Tugas
Démonstrasi/simulasikeun bangbarung basa lemes (Lisan, Pasemon, Rengkuh, jeung Lentong) dina wangun paguneman wawanohan jeung batur sabangku!

  1. Penilaian
Jenis Penilaian:
-  Lembar Tugas
-  Praktek jeung simulasi
-  Résponsi (kaaktifan)





  1. TUGAS MANDIRI TIDAK TERSTRUKTUR

  1. Informasi Penting
GELARNA BASA LEMES
Ku dirobah engang tungtungna (nten, ntun, wis, os, jeng), contona:
1. nten       : kira-kira jadi kinten-kinten
                    soré jadi sonten
2. ntun       : kirim jadi kintun
                    bawa jadi bantun
                    wani jadi wantun
3. wis         : perkara jadi perkawis,                       antara jadi antawis
                    sawatara jadi sawatawis,                   arang jadi awis
                    ditanda jadi ditawis,                         katara jadi katawis
4. os           : nyarita jadi nyarios,                           maca jadi maos
                    supaya jadi supados  ,                       nanya jadi naros
5. jeng       : maju jadi majeng,                              payu jadi pajeng
                 
Ku dirobah sorana
1. u jadi i               : murah – mirah                       kuat – kiat
                                kurang – kirang
2. u jadi a              : sebut – sebat                         rempug – rempag
                                mungguh – menggah             terus – teras
3. a jadi i               : rupa – rupi                             upama - upami
                                utama – utami                      
4. i-u jadi é-a         : itung – étang

  1. Latihan
Nganalisis Kecap Basa Lemes Robah Tungtung
            Kumpulkeun (invéntarisir) kecap-kecap nu dirobah engang tungtungna (nten, ntun, wis, os, jeng) jeung nu dirobah sorana masing-masing minimal lima kecap!

3.      Tugas/langkah Kerja
Kaparigelan Nyarita (communication skill)
Praktékkeun dina paguneman sapopoé kecap-kecap di luhur, bari merhatikeun panta-panta tingkatanana!
ku